Czy wiesz, że…mobilność otwiera drzwi do miasta?
W dniu 26 sierpnia 2023 r. w dwutygodniku „Wspólnota” opublikowany został nasz kolejny z cyklu artykułów promujących dobre praktyki samorządowe w obszarze Smart-City, w ramach podjętej przez nasz Związek inicjatywy pn. „Inteligentni lokalnie, atrakcyjni globalnie”. Celem publikacji artykułów jest prezentacja rozwiązań z wybranych dziedzin, bazując na otrzymanych fiszkach. Tylko kompleksowe spojrzenie na temat inteligentnej mobilności pozwala na rozpoznanie czynników sukcesu. Mobilność to jeden z najważniejszych kryteriów decydujących o atrakcyjności miast, to obszar, który wchłania rozwiązania Smart City. I o tych rozwiązaniach właśnie ww. obszarze traktuje nasz drugi artykuł, który powstał w ramach prac Grupy Innowacji Samorządowych działającej w Śląskim Związku Gmin i Powiatów. Z drugim z artykułów możecie się Państwo zapoznać poniżej.
Inteligentni lokalnie, atrakcyjni globalnie. Mobilność otwiera drzwi w smart city
Mobilność to jeden z ważniejszych czynników decydujących o atrakcyjności miast i gmin, zarówno dla mieszkańców, jak i inwestorów. To także obszar rozwoju, który wchłania rozwiązania smart city i tworzy je skrojone do potrzeb lokalnych i sprawia, że są one użyteczne dla społeczności. Samorządy budują nową politykę mobilności ukierunkowaną nie tylko na zielone rozwiązania w transporcie publicznym, sprawne przemieszczanie się mieszkańców, integrację środków transportu, czy rozwój e-usług w tym sektorze, ale przede wszystkim stawiają na zmianę zachowań związanych z mobilnością. Miasta i gminy zarządzając dzisiaj mobilnością stosują – rozwiązania planistyczne, inwestycyjne, organizacyjne i finansowe, bo tylko kompleksowe spojrzenie na temat inteligentnej mobilności (uwzględniające m.in. kwestie ruchu ulicznego, rowerowego i transportu publicznego) pozwola na rozpoznanie czynników sukcesu. Poniżej przedstawiamy przykładowe dobre praktyki w ww. obszarze, zidentyfikowane w ramach prac Grupy Innowacji Samorządowych działającej w Śląskim Związku Gmin i Powiatów.
Dojrzałość inteligentnych, systemowych rozwiązań w ruchu ulicznym
Inteligentne Systemy Transportowe (ang: Intelligent Transportation Systems, ITS) to takie, które łączą technologie informacyjne i komunikacyjne z dostępną infrastrukturą transportową. Ich efektywność opiera się na pozyskaniu, przetwarzaniu, a następnie wykorzystaniu informacji. Kompleksowe rozwiązania w zakresie inteligentnych systemów zarządzania i sterowania ruchem wdrożone w Gliwicach i Tychach, to przykłady systemowych praktyk, których celem jest z jednej strony poprawa bezpieczeństwa wszystkich uczestników ruchu drogowego, a z drugiej promowanie komunikacji miejskiej do podroży wewnątrzmiejskich. Gliwicki inteligentny system sterowania ruchem działa w oparciu o dane pozyskiwane z szeregu czujników i urządzeń zainstalowanych w rejonie wszystkich skrzyżowań z sygnalizacją świetlną, głównych ciągów komunikacyjnych, miejsc parkingowych, a także tych zamontowanych w autobusach komunikacji miejskiej. Integracja powyższych urządzeń pozwala na generowanie danych, które służą do wprowadzania automatycznych zmian w systemie (np.: sygnalizacja świetlna, tablice VMS). W Gliwicach wdrożono następujące funkcjonalności systemu:
- zastosowano w całym mieście sygnalizację acykliczną – akomodacyjną,
- rozbudowano system detekcji pieszych i rowerzystów,
- nadano priorytet zielonego światła dla pojazdów komunikacji zbiorowej,
- uprzywilejowano pojazdy służb ratowniczych przejeżdżających przez skrzyżowania wyposażone w sygnalizacje świetlne,
- rozbudowano system informacji drogowej dla kierujących, poprzez znaki zmiennej treści, radio CB oraz radio do komunikacji technicznej dla służb utrzymaniowych,
- wprowadzono mobilną aplikację informacyjną dla użytkowników ruchu drogowego,
- rozbudowano systemy monitorujące: system punktów pomiaru ruchu wraz z identyfikacją pojazdów, monitoring skrzyżowań wraz z analityką obrazu wideo informującą automatycznie o niebezpiecznych zdarzeniach drogowych, system identyfikacji wolnych miejsc parkingowych na terenie miasta, system meteorologiczny,
- wprowadzono system preselekcyjnego ważenia pojazdów na wlotach do miasta.
Warto zaznaczyć, iż zautomatyzowany system nadawania priorytetu przejazdu dla pojazdów uprzywilejowanych (policja, straż pożarna, pogotowie ratunkowe) w skali całego miasta był pierwszym, takim rozwiązaniem w Polsce. Z kolei Inteligentny System Zarządzania i Sterowania Ruchem uruchomiono rok temu w Tychach. Celem wdrożenia systemu było usprawnienie komunikacji w mieście oraz zwiększenie bezpieczeństwa uczestników ruchu. Tyski system – podobnie jak gliwicki – również nadaje priorytet przejazdu autobusom i trolejbusom. Daje również duże możliwości integracji oraz diagnozy, np. pozwala łatwo badać napełnienie linii i główne potoki pasażerskie. Dzięki odpowiedniej funkcjonalności, ITS dostarcza nowe możliwości służbom miejskim, które mogą reagować w sposób bardziej efektywny. Dodatkowo uruchomiono nowoczesne Centrum Sterowania Ruchem, które uwzględnia:
- system sterowania i monitorowania ruchu drogowego, w którego zakres wchodzi: podsystem obszarowego sterowania ruchem drogowym, podsystem oznakowania o zmiennej treści, podsystem osłony meteorologicznej oraz monitorowania zanieczyszczeń środowiska i pomiaru hałasu, podsystem ważenia pojazdów w ruchu, podsystem dynamicznych tablic parkingowych i pomiaru napełnienia na parkingach, podsystem automatycznego rozpoznawania tablic rejestracyjnych, podsystem detekcji Bluetooth, podsystem odcinkowego pomiaru prędkości, podsystem rejestracji przejazdu na czerwonym świetle, podsystem sterowania oświetleniem ulicznym,
- system zarządzania komunikacją zbiorową, w którego zakres wchodzi: podsystem tablic informacji przystankowej, podsystem pomiaru napełniania komunikacji zbiorowej, podsystem lokalizacji pojazdów komunikacji zbiorowej, podsystem alarmowy,
- system informacji medialnej, w którego zakres wchodzi ogólnodostępna platforma informacyjna wraz z podsystemem komunikatów o warunkach ruchu, podsystemem planowania podróży oraz system wideo monitoringu, w którego zakres wchodzi: podsystem rejestracji obrazu, podsystem wykrywania zdarzeń drogowych.
Rower, czyli atrakcyjna mikromobilność
Chociaż mikromobilność dotyczy wykorzystania różnego rodzaju małych, a co za tym idzie lekkich środków transportu, w Polsce najdynamiczniej rozwijają się usługi związane z rowerami i hulajnogami. Trend ten generuje wiele korzyści, m.in. niewielkie gabaryty umożliwiają sprawne przemieszczanie się po ulicach miast oraz niwelują problemy związane z parkowaniem. Nie emitują też szkodliwych substancji do atmosfery i nie zwiększają hałasu w mieście.
Budowa dróg i ścieżek rowerowych oraz wdrożenie systemów roweru publicznego to rozwiązania, w których miasta upatrują rozwój mikromobilności. Podstawową funkcją sytemu roweru miejskiego jest stworzenie dodatkowej oferty dla mieszkańców do odbywania podróży wewnątrzmiejskich. Przykładem kompleksowego myślenia o mikromobilności jest Lublin, który od 2014 r. prowadzi wypożyczalnię miejskich rowerów. Na potrzeby lubelskiego systemu roweru miejskiego została zakupiona infrastruktura tj. rowery miejskie, stacje roweru miejskiego przystosowane do wypożyczenia i zwrotu, a także kompleksowy system informatyczny służący do zarządzania procesem wypożyczania i zdawania rowerów. W kolejnych latach system rozwinął się poprzez udostępnienie mieszkańcom większej ilości rowerów i stacji rowerowych (w tym także na aglomeracyjnym terenie sąsiadujących z Lublinem dwóch jednostek samorządu terytorialnego), a sam system przeszedł modernizację., m.in. stworzona została specjalna oferta abonamentowa dla użytkowników. Na mocy podpisanej w ubiegłym roku umowy, system roweru miejskiego w Lublinie działa w oparciu o ok. 600 rowerów i 130 stacji, a funkcjonowanie systemu powiązane jest z systemem transportu publicznego. Dzięki integracji obu systemów, pasażerowie komunikacji miejskiej będą mogli wypożyczyć rower na preferencyjnych warunkach. O atrakcyjności rozwiązań wdrożonych w Lublinie świadczą statystyki:
- od początku działania systemu Lubelski Rower Miejski zarejestrowanych zostało ponad 120 tysięcy użytkowników, natomiast rowery były wypożyczane 3,7 mln razy,
- w czasie funkcjonowania systemu LRM w latach 2021 – 2022, rowery miejskie zostały wypożyczone 221 281 razy, co daje średnio 316 wypożyczeń przeciętnego roweru, zakupionych zostało 1 709 abonamentów na korzystanie z systemu rowerów miejskich, natomiast łączny czas użytkowania przekroczył 7,5 mln minut,
- tylko w 2022 r., gdy system funkcjonował od stycznia do października, rowery miejskie były wypożyczane 144 815 razy (średnio 207 razy wypożyczeń przeciętnego roweru), zakupionych zostało 1 020 abonamentów, a czas wypożyczeń przekroczył 5 mln minut.
Transport miejski też może być smart
Dynamiczne systemy informacji pasażerskiej, aplikacje mobilne, systemy biletu elektronicznego, płatności mobilne za przejazdy komunikacją publiczną i opłaty parkingowe, to powszechne rozwiązania w gminach. Wdrażają je m.in.: Cieszyn, Częstochowa, Jaworzno, Lublin, Rybnik. Inwestycje w rozwój mobilności, to również wymiana taboru autobusowego na nowoczesny, ekologiczny, przyjazny środowisku. Za przykład niech posłuży Jaworzno, gdzie flota 50 autobusów elektrycznych, to ponad 70% całego taboru, w Tychach jeżdżą autobusy na gaz (CNG), Rybnik natomiast śmiało kroczy w przyszłość realizując zakup 20 autobusów elektrycznych zasilanych wodorem.
Celem wszystkich przedstawionych powyżej działań jest budowanie wieloaspektowej oferty, która stworzy atrakcyjne rozwiązania w transporcie publicznym, mikromobilności i cyfrowych usługach dla tego obszaru.
Oczywiście, nie zapominamy również o rozwiązaniach, które być może na pierwszy rzut oka wcale nie wydają się pasować do rozwiązań smart-city, takich jak: ograniczenie ruchu samochodów w śródmieściu, zmiana ruchu ulic na jednokierunkowe z uwzględnieniem tzw. rowerowych kontrapasów, czy tworzenie stref uspokojonego ruchu gdzie ograniczenie prędkość dla pojazdów wynosi z reguły 30 km/h. Przykładem wdrożenia takiej strefy może być Strefa Tempo 30 wdrażana od 2014 roku przez Miasto Katowice w centrum,
i powiększana w następnych latach o kolejne ulice śródmieścia. Dzięki temu rozwiązaniu pomiędzy rokiem 2014 a 2018 liczba wypadków na obszarze strefy spadła o około 41% [źródło: www. katowice.eu].
Smart praktyki w obszarze mobilności to realne i powszechne działania wdrażane przez miasta, których celem strategicznym jest poprawa jakości przemieszania się po mieście i zapobieganie zjawisku kongestii, przy poszanowaniu praw wszystkich użytkowników infrastruktury transportowej. Warto się im przyglądać, gdyż zmiany są dynamiczne i wartościowe w rezultatach.
